Prawo do zasiłku dla bezrobotnych zależy od okoliczności rozstania

Po utracie pracy pracownik zdany jest często na pomoc urzędu pracy. Po zarejestrowaniu się jako osoba bezrobotna może się ubiegać o przyznanie zasiłku. Przy czym nie bez znaczenia jest tutaj sposób zakończenia stosunku pracy. To od niego zależy, czy urząd przyzna świadczenie od razu, czy odmówi jego wypłaty przez okres 90, a nawet 180 dni od dnia rejestracji. Na te okoliczności wskazuje art. 75 ust. 2 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.).

Gdzie leży przyczyna

W ocenie ustawodawcy pracownik, który rozwiązał stosunek pracy za wypowiedzeniem albo na mocy porozumienia stron czy też w sytuacji, gdy rozwiązano z nim stosunek pracy w trybie natychmiastowym z jego winy, nie zasługuje na objęcie pomocą zasiłkową przewidzianą przepisami ww. ustawy.
Jednak nie każde zakończenie stosunku pracy w drodze porozumienia stron czy w drodze wypowiedzenia spowoduje utratę prawa do świadczenia. Jeśli porozumienie nastąpiło z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy albo wskutek zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy (np. likwidacja miejsca pracy), to osobie, która straciła wówczas pracę, przysługuje zasiłek na normalnych zasadach – tj. po upływie siedmiu dni od dnia zarejestrowania. Tak samo jest w sytuacji, gdy do rozwiązania umowy o pracę doszło za wypowiedzeniem bądź w drodze porozumienia stron z powodu zmiany miejsca zamieszkania pracownika.
O prawo do zasiłku nie musi się też obawiać pracownik, który zdecyduje się rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym na podstawie art. 55 § 1[1] k.p., tj. z uwagi na ciężkie naruszenie przez pracodawcę jego podstawowych obowiązków wobec pracownika (np. w razie wstrzymania przez pracodawcę wypłaty wynagrodzenia lub w sytuacji stosowania mobbingu), o czym wyraźnie stanowi przepis art. 75 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia.
Przepis ten nie reguluje natomiast kwestii prawa do zasiłku w sytuacji, gdy pracownik rozwiązał umowę o pracę w trybie natychmiastowym z powodu szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na jego zdrowie, a pracodawca w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim nie przeniósł go do innej pracy (art. 55 § 1 k.p.). W doktrynie i orzecznictwie (np. wyrok WSA w Opolu z 24 stycznia 2008 r., IISA/Op 401/2007) przyjmuje się jednak, iż rozwiązanie stosunku pracy z tej przyczyny nie może wywierać negatywnego wpływu na prawo pracownika do zasiłku. Wobec tego osoba, która rozwiązała stosunek pracy w trybie natychmiastowym też ma prawo do zasiłku po upływie siedmiu dni od zarejestrowania się w urzędzie pracy.

Liczy się półroczna przeszłość

Tryb rozwiązania umowy o pracę ma jednak wpływ na fakt przyznania zasiłku tylko wtedy, jeśli do rozwiązania stosunku pracy doszło w okresie sześciu miesięcy przed zarejestrowaniem w powiatowym urzędzie pracy. Pojawia się w związku z tym pytanie, jak należy rozumieć sytuację, w której we wskazanym okresie doszło do rozwiązania kilku umów o pracę, np. pracownik rozwiązał trwającą umowę o pracę na mocy porozumienia stron, następnie zatrudnił się u nowego pracodawcy, gdzie rozwiązano z nim umowę w związku z ogłoszeniem upadłości firmy. Biorąc pod uwagę, iż art. 75 ustawy o promocji zatrudnienia nie ustanawia wskazanego ograniczenia tylko do ostatniej umowy o pracę, pod uwagę trzeba brać sposób ustania zatrudnienia u każdego z pracodawców, jeśli tylko doszło do niego w okresie sześciu miesięcy poprzedzających zarejestrowanie. Jednak, jak wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 23 marca 2011 r. (II SA/Wa 237/2011) w niektórych sytuacjach można bronić poglądu, w świetle którego do ustalenia prawa do zasiłku dla bezrobotnych liczą się tylko okoliczności utraty ostatniego zatrudnienia, jeśli wynika z nich, iż utrata pracy nastąpiła np. z przyczyn dotyczących pracodawcy.

Trzymiesięczna karencja

Pracownik, który rozwiązał umowę o pracę za wypowiedzeniem bądź na mocy porozumienia stron (niezależnie, z czyjej inicjatywy to nastąpiło) w okresie sześciu miesięcy przed zarejestrowaniem w urzędzie pracy – z wyłączeniem niektórych wskazanych powyżej przyczyn – otrzyma zasiłek po upływie 90 dni od dnia rejestracji. Jednak jeśli to pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia, to świadczenie przysługuje dopiero po 180 dniach.
O tym, w jakim trybie doszło do rozwiązania umowy o pracę, każdorazowo zadecyduje przyczyna wskazana w treści wydanego pracownikowi świadectwa pracy. Dlatego pracownik powinien zwrócić uwagę, czy wskazana w tym dokumencie przyczyna odpowiada prawdzie. W razie nieścisłości powinien wystąpić do pracodawcy w terminie siedmiu dni od otrzymania świadectwa pracy o jego sprostowanie. W szczególności należy pamiętać, iż wskazanie w treści świadectwa, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z „przyczyn niedotyczących pracownika” bez określenia, iż nastąpiło to wskutek „zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy” spowoduje odmowę przyznania zasiłku przez okres 90 dni od dnia rejestracji w urzędzie pracy.